Lugalbanda – sumeryjski ensi miasta Uruk ok. r. 2750 p.n.e. Wspomniany przez sumeryjską listę królów jako przedstawiciel I dynastii z Uruk, rządził po Enmerkarze. Początkowo uznawany był za władcę legendarnego. Jego niezwykłym czynom, które wyryły się w pamięci Sumerów poświęcone są dwa eposy. Omawiają one wyprawy do kraju Zabu przez niedostępne góry i niebezpieczeństwa jakie im towarzyszyły, jak rzeka Kur, symbolizująca świat umarłych.
Przypuszcza się, że opisywane dokonania ensiego są odzwierciedleniem prawdziwych wydarzeń historycznych. Zawierają w sobie echa dalekich wypraw po towary nieosiągalne w Sumerze i próby wytyczenia nowych szlaków handlowych.
Lugalbanda stawał się poniekąd wzorcem literackim - jako bohater, który nie lęka się dokonywać rzeczy niemożliwych, udający się do krajów, gdzie nikt przed nim się nie pojawił.
